Θερμή επίθεση στους πάγους...

«Σ' όσους προσπαθούν να εκμαιεύσουν τα μυστικά της, η Αρκτική προσφέρει ένα μάθημα, οπωσδήποτε, όμως, τον τελευταίο λόγο θα έχει η Μητέρα Φύση». Ο Πεν Χαντόφ αισθάνθηκε εντονότατα τις χαμηλές θερμοκρασίες του Β. Πόλου -πρώτα «εγκατέλειψε» η συσκευή πλοήγησης και ακολούθησαν κι άλλα τμήματα του τεχνικού εξοπλισμού. Χειρότερο όλων ήταν η απώλεια του ραντάρ, με τη βοήθεια του οποίου η ομάδα σκόπευε να μετρήσει το πάχος των πάγων.

Ο Χαντόφ και η ομάδα του -Catlin Arctic Survey Team- βρίσκονται καθ' οδόν προς τον Β. Πόλο προκειμένου να διαπιστώσουν τον βαθμό και την έκταση τήξης των πολικών πάγων -«την εξαφάνιση ενός ιδιαίτερου χαρακτηριστικού του πλανήτη μας», κατά τον Χαντόφ. Για τον Βρετανό ερευνητή και τους συνεργάτες του αυτό σημαίνει σκληρή δουλειά - μεταξύ άλλων χρήση χειροκίνητου τρυπανιού πάγου. Για κάθε οπή χρειάζεται τουλάχιστον μισή ώρα προσπάθειας, 500 έχουν ήδη ανοιχτεί και το ανησυχητικό στοιχείο είναι πως οι περισσότερες έχουν βάθος μόλις ενάμισι μέτρο, εκεί που αναμενόταν πολύ μεγαλύτερο.

Οι παρατηρήσεις της ομάδας εδάφους συνάδουν με τις διαπιστώσεις ειδικών ερευνών στους Πόλους μέσω δορυφορικών μετρήσεων. Η έκταση των πολικών πάγων είναι στην πραγματικότητα λίγο μικρότερη από τον ετήσιο μέσο όρο -αυτό που έχει μειωθεί επικίνδυνα είναι ο όγκος τους. «Πρόκειται για το κατώτατο όριο των μέχρι τώρα μετρήσεων», τονίζει ο Ουόλτ Μάιερ, γεωφυσικός από το αμερικανικό National Snow and Ice Data Center της Πολιτείας Κολοράντο. Μάλιστα κάποιοι ειδικοί πιστεύουν ότι τόσο λεπτοί δεν ήταν οι πολικοί πάγοι τα τελευταία 8.000 χρόνια.

Για το φετινό καλοκαίρι και την 24ωρη ηλιοφάνεια οι προβλέψεις είναι ακόμη πιο δυσοίωνες. Σύμφωνα με τον Αμερικανό γεωφυσικό, «αυτό που αντικρίζουμε δεν είναι παρά η τελική αντίστροφη μέτρηση (στην ύπαρξη) των αιώνιων πολικών πάγων». Σε κλιματικές μελέτες προβλέπεται η άνοδος της θερμοκρασίας στην Αρκτική -και μάλιστα μέχρι το τέλος του αιώνα προλέγεται η παντελής εξαφάνιση στρωμάτων πάγου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ομως τώρα τα συμπεράσματα οδηγούν στη μελανή πιθανότητα, αυτό να συμβεί την επόμενη 20ετία. Κατά τον Γερμανό ωκεανογράφο Πέτερ Σλόσερ, συνεργάτη του Πανεπιστημίου Κολούμπια στη Ν. Υόρκη, «η υποχώρηση των θαλάσσιων πάγων είναι το εμφανέστερο σημάδι των συνεπειών του φαινομένου του θερμοκηπίου».

Ωστόσο, πέραν της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η αναζήτηση των αιτίων για την ταχεία τήξη στρέφεται τώρα και σε άλλους πιθανούς παράγοντες -και «ίσως σύντομα κατορθώσουμε να κατανοήσουμε τις φυσικές διακυμάνσεις των πολικών πάγων», διευκρινίζει ο Σλόσερ. Ιδιαιτέρως πολύπλοκη αποδεικνύεται η μελέτη της λεγόμενης αρκτικής αιολικής αυξομείωσης, που παρατηρήθηκε και καταγράφηκε τα τελευταία χρόνια πάνω από τη θαλάσσια περιοχή του Β. Πόλου. Η ιδιαιτερότητα του φαινομένου έγκειται στο γεγονός πως ο άνεμος πνέει από τη Δυτική Αρκτική (μεταξύ Σιβηρίας και Καναδά) με κατεύθυνση την Ανατολική (μεταξύ Γριλανδίας και Σπιτσμπέργκεν). Οι ασυνήθιστα σφοδροί και μονόπλευροι άνεμοι σπρώχνουν τα παγόβουνα, «ώστε αυτά φθάνουν συχνότερα απ' ό,τι άλλοτε στις θερμότερες περιοχές του Ατλαντικού, όπου και τήκονται», εξηγεί ο Γία Ουάνγκ. Ο ωκεανογράφος από την αμερικανική Μετεωρολογική Υπηρεσία ΝΟΑΑ δημοσίευσε προσφάτως μελέτη, σύμφωνα με την οποία το συγκεκριμένο αιολικό φαινόμενο παρατηρείται τα τελευταία έξι χρόνια «και προς έκπληξη των επιστημόνων υπάρχει σαφής κι έντονη αλληλεπίδραση με την υποχώρηση των θαλάσσιων πάγων».

Στα βάθη των ωκεανών οι ειδικοί ανακάλυψαν και κάτι άλλο. Μέσω του Βερίγγειου Πορθμού, ανάμεσα σε Ρωσία και Αλάσκα, ρέουν τελευταίως σαφώς θερμότερες μάζες υδάτων προς τον ανατολικό Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό, που θεωρείται σημαντικό λίκνο των αρκτικών πολικών πάγων. Επιπλέον, και ο Ατλαντικός -ως γιγάντια κεντρική θέρμανση- στέλνει τελευταίως μεγαλύτερο όγκο θερμών υδάτων προς τον Βορρά, που αρχικώς φθάνουν στα βαθύτερα ωκεάνεια στρώματα χαμηλότερα από τις κάτω πλευρές των πάγων. «Ομως, αργά αλλά σταθερά και αυτά τα θερμά ύδατα αναδύονται, και "επιτίθενται" στους πάγους» κατά τον Π. Σλόσερ.

Πίσω απ' όλες αυτές τις δυναμικές διαδικασίες κρύβονται κάποιοι μυστηριώδεις, μέχρι στιγμής, ακατανόητοι κύκλοι θαλάσσιων ρευμάτων. Εκτός αυτού σε τακτά χρονικά διαστήματα μεταβάλλονται οι συνθήκες ατμοσφαιρικής πίεσης, ούτως ώστε μεταφέρεται κυμαινόμενη θερμότητα από τα νότια προς τις ψυχρές πολικές περιοχές. Ο Π. Σλόσερ πιστεύει ότι αυτά τα φαινόμενα πιθανόν σε λίγα χρόνια να επιφέρουν ψυχρότερες θερμοκρασίες στον Β. Πόλο, ωστόσο μακροπρόθεσμα δεν αναμένεται ν' αναχαιτιστεί η τήξη των πάγων.

Με την πάροδο των ημερών, ο Χαντόφ κι η ομάδα του αμφιβάλλουν όλο και περισσότερο αν τελικώς κατορθώσουν να καλύψουν τα 500 χλμ. που τους χωρίζουν από τον προορισμό τους. Ομως, δεν εγκαταλείπουν -τουλάχιστον λόγω της συμπλήρωσης 100 χρόνων από την άφιξη του ερευνητή Ρόμπερτ Πίρι στον, κατ' αυτόν, «θόλο του κόσμου». Βεβαίως, οι επερχόμενες γενεές μάλλον θα αποτύχουν να μιμηθούν τον Αμερικανό εξερευνητή στη δυνατότητα να καρφώσουν τη σημαία της χώρας τους στους πάγους...*